Ik had dringend inkt nodig. Mijn printer wou alleen nog afdrukken in grijstinten.
Toen ik de computerwinkel binnenging, stond er een klant - ik schatte hem minstens twintig jaar jonger dan mezelf - die zijn bankkaart had bovengehaald om af te rekenen. Het zou niet lang duren voor het mijn beurt was.

Ik had het verkeerd voor. De man begon, zonder een voor mij duidelijke aanleiding, de verkoper zijn beklag te doen over de stroom ongewenste mails die dagelijks in zijn mailbox werden gedropt. Het waren er die morgen meer dan twintig geweest. Hij vroeg zich luidop af, indien het zo door ging, welk kruid er op termijn tegen dit soort internetgeweld zou gewassen zijn en hoe het kwam dat die rotzooi niet meteen in zijn prullenbak terechtkwam of nog verder weg. Mij kwam zijn tirade niet echt over als een vraag waarop een antwoord werd verwacht. Daarvoor uitte hij teveel gemeenplaatsen. De verkoper stond er wat verveeld bij en ik vroeg me af wat de kerel precies bedoelde met nog verder weg. Wou hij dat al dat gespam automatisch terug naar afzender kon vliegen, opgeslorpt worden in een of andere obscure cloud, verdwijnen in de afgrond van het internet, in damp opgaan?
Ik probeerde te doen alsof ik er niet was, begon de in de krappe winkel uitgestalde artikelen links en rechts aandachtig te bestuderen: usb-sticks, koptelefoons, klavieren, powerbanks, all-in-one-printers met hun specificaties zoals snelheid, aanwezige kaartformaten, wifi-mogelijkheden...
De klant dramde maar door en begon nu voorbeelden van recente spamberichten te citeren: 'U bent uitgekozen om een superprijs te winnen of nog beter: u hebt een cadeaubon gewonnen ter waarde van 500 euro! … u mag een heel jaar gratis met de NMBS rondreizen!. Er was ook dat bericht waar ik bijna was ingeluisd: er is een probleem met uw BELFIUS-bank account (terwijl ik daar nota bene niet eens klant ben)… en via een link sturen ze u dan naar een website waar ge uw bankcodes kunt invullen. Het lijkt echter dan echt, maar het is nep want in geen tijd is uw bankrekening leeggeroofd.'
De verkoper gaf nog steeds geen krimp. Voelde hij zich mee schuldig omdat hij toch zijdelings in de branche zat?

          Ik was gaan zitten, want ik had de meeste winkelartikelen intussen al twee keer van nabij bekeken. Ik had ook al gemerkt dat achter in de winkel de haak met de magenta patronen leeg was. Ik zou meteen onverrichter zake hebben kunnen vertrekken, maar dat zou wellicht verkeerd begrepen worden. Ik bleef, haalde mijn mobieltje boven en las het net binnengekomen bericht van Focus WTV: zoekactie De Panne … 8 mensen, waarvan 2 kinderen, zijn nog vermist ... oversteek naar Groot-Brittannië mislukt … bootje zou intussen gevonden zijn ... zoekactie in de duinen...
De tirade ging intussen onverminderd verder. De man had zich nu naar mij gekeerd: 'Uw postpakket is blijven haperen in Brussel. Gelieve te tekenen voor betaling bij ontvangst, of iets in die aard. En dan weer zo'n link. Op het eerste gezicht niets abnormaals', dramde hij onvermoeibaar door, 'te zien aan het vermelde bedrag dat moet betaald worden: vijf euro zeventig. Ik heb het nagekeken. Dat is exact het nieuwe tarief.'
Dat mailbericht kwam mij maar al te bekend voor. Nu vooral niets laten merken, dacht ik, maar de man had het al in mijn ogen gelezen: 'Jij hebt er ook van, hé meneer?'
'Ja, wie niet? Vervelend.'
'En die Elite dating, word jij ook dagelijks geïnviteerd om lid te worden?'
'Nee', antwoordde ik naar waarheid, maar ik meende te zien dat hij mij niet helemaal geloofde.
'Het is nochtans een site voor singles met niveau.' Die laatste woorden had hij traag, met enige nadruk uitgesproken terwijl hij mij met grote ogen was blijven aanstaren. Vermoedelijk zag hij mij aan als een single met niveau. Hij lachte gemeen.
'Nee, echt niet', probeerde ik mezelf te bevrijden uit het gesprek dat stilaan een vervelende wending begon aan te nemen.
De verkoper schraapte zijn keel: 'Maak je geen illusies. Onze mailadressen zijn allang niet meer privé. Vandaar dat we steeds meer berichten ontvangen waar we nooit om hebben gevraagd.'
De vent voor mij voelde zich gesterkt en stak nog een tandje bij: 'Ik ken iemand die op iets had geklikt en even later was zijn scherm zwart geworden. Zo zwart als de nacht. Ze hebben zijn pc niet meer aan de praat gekregen.'
'Weet je', vervolgde de verkoper, 'bij berichten waarin cadeaus worden beloofd of waarin ze je ongevraagd willen te hulp schieten terwijl je niet eens wist dat er een probleem wás, kan je best eerst kijken of er geen fouten in de tekst staan: dt-fouten, stukken zinnen die niet of slecht vertaald zijn, noem maar op. Deel vooral nooit je wachtwoord mee en controleer de afzender. Onmogelijke afkortingen met alleen maar medeklinkers, teveel punten in het adres? Ze zijn je aan het bedotten.'
'Ge moet het mij niet zeggen, maar hoe kan ik nu al dat gespam voor eens en altijd blokkeren?'
'Je kan er wel iets aan doen, maar wát precies is afhankelijk van jouw eigen mailapplicatie. Ga daar eens kijken bij Instellingen. Als het niet lukt, mag je altijd langskomen. Maar besef wel, het blijft dweilen met de kraan open.'
De klant leek voorlopig tevreden, want hij bedankte en verliet de winkel.

          Eindelijk kon ik naar de kleur magenta vragen. Die was er niet, wist de verkoper toen hij even achter in de winkel was gaan kijken. Die lege haak... Hij zou het inktpatroon kunnen bestellen en mij een seintje geven zodra het was aangekomen. Ik gaf hem mijn nummer, bedankte en verliet op mijn beurt de winkel.

Het gaat allang niet meer alleen om dat toenemende gespam. Zelf heb ik er weinig last van. Gewoon oplettend blijven, zodat de malafide inbreker niet langs de achterdeur binnenglipt.
Van een andere orde is het gebruik van die fameuze cookies op de meeste sites. Op het eerste gezicht niets mis mee, want ze delen steevast mee: het gebruik van cookies biedt ons de mogelijkheid om jou beter te leren kennen en om je ervaring op onze site te verbeteren. Echt waar, zo staat het er. In de praktijk wil het wel eens anders uitpakken: je bent even online gaan kijken naar de nieuwste modellen elektrische auto's. 's Anderendaags lees je de ochtendeditie van Knack, eveneens online en wat zie je? Midden in het artikel verschijnt een reclamevenster over die nieuwe Opel Corsa 100% elektrisch. Je kan dit gedoe weren. Uiteraard. Tot je er het beleid in kwestie op naleest: u kunt (let op de verandering van je in u) sommige of alle cookies blokkeren, maar dat kan ertoe leiden dat sommige internetfuncties niet meer goed werken. Soms is het inschakelen van cookies zelfs een voorwaarde om te kunnen inloggen. Stel je even voor dat ze iets gelijkaardigs zouden proberen op TV: u kunt sommige reclameboodschappen blokkeren, maar... en dan vertellen ze je doodleuk dat je alleen nog naar de programma's kan kijken in primetime, of zoiets. Maar wacht eens. is die discussie om reclame op TV uitschakelbaar te maken al niet eens gevoerd? Was er geen sprake geweest van een of andere interactieve knop? Ik zie het al staan in de toelichting: bij uitschakeling van de reclamefilmpjes dient u wel extra te betalen. Juist, betalen voor iets dat je niet wenst.

En hoe zit het met onze smartphone? Bij het openen van een nieuwe app bots je al meteen op de melding: als je gebruik maakt van onze diensten kunnen we telefoonbestandsgegevens gebruiken zoals uw telefoonnummer, door u gebelde nummers, nummers waardoor u opgebeld wordt, tijd en datum, oproepen en berichten… U kan dit aanpassen in uw browser. Ga hiervoor naar Instellingen, Privacy en Beveiliging... Bla bla bla. Wie volgt nog?
Zo komt het ook dat ik maar net terug ben van de telefoonwinkel, waar ik nota bene niemand heb aangesproken, laat staan iets gekocht of er verschijnt al een bericht op mijn schermpje: bedankt voor jouw bezoek aan Proximus in de Kerkstraat. Ben je tevreden over onze diensten? Deel je ons mee hoe we je beleving nog kunnen verbeteren? Stond misschien mijn locatie nog aan, GPS, Blootooth?

          Adresboeken, foto's, bezochte sites, de plaatsen waar ik ben geweest, het aantal stappen die ik heb gezet... Ze weten alles. Omdat wij, niets vermoedend, zelf die informatie te grabbel gooien op de internetstraat. Gehaaide jongens doen er dan hun voordeel mee om ons beter te leren kennen. En toch is dit een volledig legaal verdienmodel. Wie aan deze georganiseerde inbraak-praktijken wil ontsnappen, mag proberen zich door de lange cryptische teksten te wurmen van privacy-, disclaimerbepalingen etcetera.

Tijdens de Koude Oorlog speelden er zich analoge praktijken af in het Oostblok. In de film Das Leben der Anderen luistert een kapitein van de Stasi maandenlang een koppel intellectuelen af. De man en zijn vriendin zijn actief in de toneelwereld en worden derhalve d'office door de staatsveiligheid verdacht van procommunistische sympathieën en activiteiten. Vanop de zolderverdieping van het bewuste troosteloze appartementsblok in een stille straat in Oost-Berlijn worden ze dag en nacht gevolgd in hun doen en laten. Tot in de slaapkamer... Alles wordt opgenomen, minutieus in schriftjes opgetekend. Creepy.

          Dan zijn er nog de sociale media. In oorsprong bedoeld om op informele manier rechtstreeks in contact te kunnen komen met andere personen, waar ook ter wereld, zijn ze bijzonder attractief. Facebook, Instagram... Je krijgt vriendschapsvoorstellen en -verzoeken, je kan volgen en gevolgd worden. Iedereen is met iedereen verbonden, een bijzondere verbondenheid via liken en delen. Tot het begint mis te lopen: je wordt niet alleen gevolgd maar achtervolgd en plots ben je elke controle kwijt... en stel je vast dat via een of andere achterdeur de verkeerde informatie (gênante afbeeldingen, filmpjes...) werd verspreid. Eens in handen van sommige internetvrienden gebeuren daar al eens laakbare dingen mee, zoals chantage met bedrieglijk geldgewin als enige bedoeling. Ergens tussen je binnengekomen mail laat een illustere onbekende je dan op een onschuldige morgen weten: 'U hebt 48 uur om te betalen ... Indien u dit niet doet of u hebt dit bericht gedeeld, dan gaan de beelden meteen online … Gelieve te betalen in bitcoins'. Er staat ook een afzendadres bij, verdacht lang en met heel veel medeklinkers, maar in het bericht kan je nauwelijks taalfouten vinden. Is dit spam en gooi je het in de prullenbak? Ga je je toch best eerst informeren over die bitcoins? Hoe doe je dat? Creepy.

          Ik ben klaar met schrijven. Typen maar en afdrukken. In grijstinten, tot de magenta is aangekomen.